Verdachte Hicham el O.: De reiziger zonder stempels

Op 17 september werd getuige Hicham el O. verhoord. Hij lijkt enigszins een buitenbeentje te zijn omdat hij de meeste van de verdachten niet kent. Hicham wordt verdacht om aan de gewapende strijd in Syrië deel te hebben genomen. Tot voor kort zat Hicham in hechtenis maar is vrijgelaten omdat hij psychische problemen heeft. 

Bij de zitting begon de rechter eerst over zijn verleden: zijn strafblad vanwege vermogensdelicten, het feit dat deze 30 jarige Hicham een drugs- en gokverslaving heeft gehad en werd gezien als ‘het zwarte schaap’ binnen de familie. Op het moment is de Marokkaanse Nederlander werkzaam in de stoffenwinkel van zijn broer, zit in schuldsanering en heeft een kind van zijn ex-vrouw. In de periode na zijn verslavingen en de situatie waarin hij nu verkeert, is er veel gebeurd in het leven van Hicham. Zo heeft hij een avontuurlijke reis gehad in het Midden-Oosten door vier landen bezocht te hebben: Jemen, Saudi-Arabië, Syrië en Turkije.

Hicham sprak tijdens de rechtszaak niet graag en gaf korte antwoorden. Ook tutoyeerde hij de rechters en zijn manier van spreken kwam niet altijd beleefd over, waarschijnlijk geen kwade opzet maar een gewoonte in zijn handelen.

“4,5 jaar geleden heb ik mij meer verdiept in de Islam vanwege persoonlijke problemen waar ik in verkeerde. De Islam leek mij een goede oplossing voor mijn verslavingen en het slechte pad waarin ik zat”.

Hicham ontkende tijdens de moskeebezoeken in aanmerking te zijn gekomen met ronselaars en radicale imams. “Maar u broer zei dit tegen de politie. Deze imam zou vervolgens weggestuurd zijn bij de moskee en bij u thuis lezingen geven.”

“Dat was een leugen van mijn broer. Dat zei hij toen ik in Syrië zat omdat hij zijn broer terug wilde.” Hicham voegde eraan toe dat deze verklaring inmiddels weer is ingetrokken, wat de rechter bevestigde.

De rechter ging door: “Tegen de heer Vos, de reclasseringsambtenaar, heeft u gezegd in aanmerking te zijn gekomen met radicalen die u klaar wilde maken voor de strijd.” Hicham ontkende dit door het een ‘leugen’ te noemen.

Bij een politie-inval zijn bij Hicham’s huis smeekbedes, liederen en lezingen gevonden, van onder andere de Amerikaans-Jemenitische imam Anwal Al Awlaki die in 2011 door een Amerikaans drone is overleden in Jemen. Bij één van de lezingen van Al Awlaki zou ook machine-geweren te horen zijn. “Dat hoor je bij 2 pac ook”.  “Hoe komt u aan deze lezingen?” “Heel makkelijk, tik Anasheed in op Youtube en je ziet een hele lijst”.

Het Midden-Oosten avontuur

In 2012 is Hicham naar Saudi-Arabië gegaan. Het was naar eigen zeggen voor een ‘kleine bedevaart’ en om te studeren aan de Islamitische universiteit in Medina, waar hij zich had ingeschreven. Aangekomen in Saudi-Arabië, zegt de verdachte dat hij niet was aangenomen bij de universiteit vanwege zijn leeftijd (te oud). Daarop is Hicham naar Jemen gegaan, om te studeren. Bij aankomst werd zijn paspoort niet gestempeld, wat achteraf voor een probleem zorgde. Omdat zijn documenten niet helemaal in orde waren, ging Hicham samen met een vriend naar de Nederlandse ambassade in Sanaa. Hicham vertelt dat de ambassadeur zei dat ze moesten wachten tot iemand van de ‘immigratieburo’ zou komen om wat vragen te stellen.

“In plaats daarvan kwamen gewapende mannen ons ontvoeren. We werden geblinddoekt en in de gevangenis opgesloten. Ik heb zes weken, in een kleine ruimte zonder daglicht gezeten.” De verdachte zegt dat ze in het Engels werden ondervraagd en zijn verhaal werd ge-checkt bij de universiteit. “Toen dit klopte, zijn we vrijgelaten en mocht ik naar Turkije. Twee Jemenitische geheime agenten kwamen mee. Weer werd mijn paspoort niet gestempeld. Vervolgens ging ik van Istanbul naar Nederland en bij de controle stonden twee AIVD-agenten voor ons, zij instrueerden de Turkse marechaussee dat ze mijn paspoort niet moesten stempelen.”

Zo kwam Hicham terug naar Nederland maar dit was van korte duur. 4 maanden na dit avontuur, in januari 2013, vertrok hij naar Syrië. Dit keer alleen, volgens eigen zeggen. Op de vraag hoe hij naar Syrië was gereisd, antwoord de verdachte:

”Dit was heel makkelijk; je gaat met het vliegtuig naar Istanbul, vervolgens pak je daar de bus naar de grensstreek en van daaruit loop je naar Syrië”.

“Werd er gecontroleerd? “ “Nee”. “Waren er militairen aanwezig”? “Ja, maar ze lieten je gewoon gaan”. “Waarom bent u naar Syrië gegaan?” Ik wilde in een Islamitisch land wonen. Ik heb daar een appartement gezocht en ik heb een auto-handel opgezet.” De rechter vond het geen bevredigend antwoord en ging door: “Waarom per sé Syrië, er zijn toch meer Islamitische landen?” Hicham reageerde in eerste instantie nonchalant: “Omdat het Syrië is”. Maar herstelde zich: “Omdat ik dacht dat het Assad-regime zou vallen, toen dat niet zo was ben ik ook terug gekomen”.

Bewijzen dat hij in de auto-handel heeft gezeten, heeft hij niet.

Behalve dat Hicham in een Islamitisch land wilde leven, gaf hij ook aan daar te wonen om mensen humanitaire hulp te kunnen verlenen. In deze hoedanigheid zou hij tentenkampen en ziekenhuizen in Aleppo hebben bezocht. De rechter gaf te kennen dat het OM vermoedt dat hij in Syrië was om te strijden wat Hicham absoluut ontkende.

Na enkele maanden in Syrië gezeten te hebben, wilde zijn vriendin Asma met hem ontmoeten, dat gebeurde in het Zuid-Turkse stad Adana. Ze was zwanger en zou Hicham overgehaald hebben om naar Nederland terug te keren. 

 

Het Haags netwerk: Hicham een onbekende?

Vervolgens ging het verhoor over het Haags Jihadnetwerk.

De rechter wilde weten of Hicham Soufiane Z. kende. Dat was het geval. “Waarvan?”
“Van de straten in Den Haag.” “Wist u dat hij naar Syrië zou gaan?” “Dat moet je aan het OM vragen”. Hieruit bleek weer de irritatie tussen Hicham en de rechter. Het was een opéénvolging van ontkenningen aan de kant van de verdachte. Maar Hicham zou later gehoord hebben dat Soufian naar Syrië is vertrokken. Ten tijde dat Hicham en Soufian contact hadden was eerstgenoemde in Syrië en laatstgenoemde in Nederland.

Azzedine C. had Hicham slechts een paar keer ontmoet en Jordy de J. was een periode zijn collega bij telefoonbedrijf Lebara waar veel religieuze jongeren schenen te werken. Moussa L. kende hij wel beter: “We zijn samen opgegroeid aan de spoorwijk in Den Haag.” De rest van de namen die door de rechter werden opgenoemd kende Hicham niet, inclusief Martijn de Koning.

Vervolgens werden een aantal sleutelwoorden genoemd en of deze woorden Hicham iets zeggen: Straat Dawa, Behind Bars, radiozender Ghurabaa, de Ware Religie, Intisaar, Meppelweg. Het zei de verdachte allemaal niets. Eveneens heeft de 30 jarige verdachte geen gruwelijkheden in Syrië gezien, hoewel hij er naar eigen zeggen werkte als hulpverlener.

“U werd Abou Redouan genoemd, klopt dat?” Ook deze naam zegt Hicham niets, als hij zo werd genoemd wist hij er niets van en de naam zou bedacht zijn door de politie.

“Jejoen Bontick heeft gezegd dat hij u gezien heeft in Syrië. U zou hem als gevangenisbewaarder overgebracht hebben van de ene gevangenis naar de andere in Bab el Hawa.” De Belgische teruggekeerde Syriëganger Jejoen Bontick getuigde in de zaak tegen sharia4Belgium. Hij legde belastende verklaringen af en kreeg zodoende strafvermindering maar er wordt getwijfeld aan zijn geloofwaardigheid.

Hicham: “Ja, hij zou ook een foto van mij en mijn kinderen hebben gezien terwijl ik maar één kind heb.” Bij zijn terugkomst heeft de verdachte een gesprek gehad met de AIVD, wat “heel anoniem in een duur hotel” plaatsvond. Over de inhoud van dit gesprek werd niets gevraagd.

Ook stelde de rechter een vraag over wat Hicham tegen de rechter-commissaris had gezegd: “U zei: ‘Ik heb die ideeën niet meer, ik heb er afstand van genomen.’ Welke ideeën?” Volgens Hicham heeft hij niet bedoeld om ‘niet meer’ te zeggen. Nu hij teruggekeerd is, wordt hij door zijn sommige vroegere vrienden als ‘afvallige’, gezien. Sommigen verdenken hem zelfs een informant te zijn voor de AIVD.

Het was een ondervraging met veel vragen, veel ontkenningen en irritaties over en weer. De vele ontkenningen zouden de verdachte ongeloofwaardig kunnen maken, maar vormen geen bewijs op zich.

Het grote Jihadproces: van spektakelactivisme tot spektakelrechtszaak?

Bij de eerste twee dagen van het grootste Jihadproces uit onze vaderlandse geschiedenis werd de antropoloog Martijn de Koning verhoord, zowel als getuige- als getuige-deskundige. Als getuige heb je geen verschoningsrecht en moet je je bronnen prijsgeven. De Koning volgde deze jongeren al sinds 2011 en wordt sinds de opkomst van Syriëgangers veelvuldig gezien als een ware expert op het gebied van radicaliserende jongeren. Het moet toegegeven worden dat hij één van de weinige deskundige, of professionals is, die toegang heeft tot de wereld van deze jongeren dat zich onder andere vertaalde in gesprekken met jongeren en het bijwonen van  bijeenkomsten/demonstraties van de verdachten. De antropoloog wordt gezien als één van de best ingevoerde onderzoekers mbt jihadistische jongeren.   

De eerste dag, op 7 september, had De Koning het over ‘spektakelactivisme’ van de verdachten: met opvallende acties probeerden ze het grote publiek te bereiken. De verdachten behoorden tot de organisaties Straat Dawa en Behind Bars, die beiden inmiddels niet meer bestaan. De organisaties hadden veel Syriëgangers onder haar leden.

Ook was De Koning van mening dat deze jongeren eerder activisten dan terroristen waren. Verder sprak de antropoloog over een ‘inner circle’ waarover hij later zei het vervelend te vinden dat deze term is geïntroduceerd. Begrijpelijk vanuit zijn standpunt maar het concretiseerde de zaak wel. Tot deze inner circle zouden behoren: Azzedine C (ook bekend als Abou Mousa), die ook wordt gezien als de grote vis in deze zaak. Rudolph H., een bekeerde Moslim en oprichter van de website De Ware Religie (DWR)., Oussama C. (alias Abou Yazeed) en Soufiane Z. die inmiddels in Syrië is overleden. Het OM verklaarde te twijfelen aan de neutraliteit van Martijn omdat hij te dicht zou staan bij radicaliserende jongeren. 

Ook op de tweede dag van het proces, 8 september, kreeg Martijn het lastig. De rechter vroeg of de Koning kennis had van geld-inzamelingsacties bij stichting Intisaar. De stichting aan de Meppelweg in Den Haag die al deze verdachten bij elkaar bracht. Martijn zei aanvankelijk het te weten van ‘horen zeggen.’ Later op de dag voerde de rechter de druk op en gaf Martijn meer openheid van zaken. Er was wel degelijk sprake van geld-inzamelacties voor mensen die naar Syrië gaan. Toen hem gevraagd werd naar namen, gaf hij die van Soufiane Z., de enige overleden verdachte. Merkwaardig dat een overleden persoon nog als verdachte wordt aangemerkt. Soufiane zou dit gezegd hebben in een interview met Martijn waarvan deze passage niet is gepubliceerd volgens de getuige (deskundige).

Het zat de overige verdachten niet lekker dat ze werden aangerekend tot de inner circle. Deze bestond volgens Martijn uit mensen die veelvuldig optraden als sprekers bij demonstraties en lezingen. Azzedine en Rudolf vielen voornamelijk op vanwege hun intelligente beredeneringswijze en het stellen van scherpe vragen die Martijn zichtbaar aan het denken zetten. Eén van die vragen kwam weer van Azzedine, die het opnam voor zijn medeverdachte Oussama C: “Rekent u Abdul Jabbar van de Ven en Abou Hafs ook tot de inner circle?”

“Nee”. “Oussama C. rekent u wel tot de inner circle omdat hij vaak werd uitgenodigd als spreker. Zij werden ook uitgenodigd als sprekers, waarom rekent u hen dan niet tot de inner circle”?

“Omdat Oussama bijna elke keer als spreker werd uitgenodigd en zij soms, maar de precieze rolverdeling weet ik niet.”

Ondertussen kwamen veel religieuze termen als Hidjra, Qurabaat en Taqfir ter sprake, evenals namen van moeilijk uitspreekbare Syrische steden. De rechters deden hun best om deze begrippen onder de knie te krijgen en namen goed uit te spreken, zo nodig door het stellen van vragen aan getuigen en verdachten. Misschien wel het meest opvallende feit van de dag was dat Azzerdine Martijn vroeg of hij een Hadith heeft ontvangen van één van de verdachte, wat Martijn bevestigde. Dit deed menigeen in de zaal verbazen. Hoe kon Azzerdine dit weten, hij zit immers vast? En welke verdachte zou hem dit boek gegeven hebben?* Deze bleven onbeantwoord, net zoals een paar andere vragen, bijvoorbeeld over het uploaden van specifieke video’s. De Koning was daar als onderzoeker en wilde niet teveel namen prijsgeven want dat zou zijn positie kunnen schaden. De rechter toonde hier ook begrip voor.

Rudolf H.’s vragen waren persoonlijker van aard. Martijn, die tevens als docent werkzaam is bij de Universiteit van Nijmegen en de UvA, heeft Rudolf geholpen bij zijn scriptie. Rudolf wilde duidelijk maken dat De Koning niet zijn scriptiebegeleider was maar als klankbord fungeerde wat Martijn bevestigde. Ook stelde hij vragen over DWR, namelijk of er één persoon de website onderhield of meerdere. “Gezien de inhoud, denk ik dat er meerdere zijn”.

Een ander verdachte was de bekeerling Jordi de J. die een retourtje Syrië had geboekt. Hij was penningmeester van stichting Intisaar. Volgens Martijn is hij een bekende en is daarom gevraagd voor deze functie.

Andere onderwerpen die ter sprake kwamen waren de zogenoemde hondius-rellen in Den Haag op 8 september 2013. Toen was er een voetbaltoernooi aan de hondiusstraat waar vlaggen met een zegel van de profeet, wat als vlag van ISIS wordt gezien, zijn opgehangen. De politie grijpt in wat tot rellen heeft geleid. Martijn was er die dag ook en Azzerdine wilde van hem weten of de vlaggen door één persoon of door een groep zijn opgehangen. “In ieder geval niet door één persoon.” Azzerdine ontkende hieraan meegedaan te hebben.

Ronselaars

Een ander interessant onderwerp wat ook ter sprake kwam en waar een deel van het proces over gaat, is het ronselen. Over dit thema kreeg (getuige) deskundige Martijn de Koning vele vragen. Volgens hem had je in 2012 en 2013 geen ronselaar nodig om naar Syrië te gaan aangezien het heel eenvoudig was om naar Syrië te gaan. Bovendien heeft tv programma’s EO de Dag en 1 Vandaag de route uitgelegd. Ook een Syriëstrijder, genaamd ene Rodger, vertelde aan Martijn dat je geen rekruteerder nodig hebt als je niet bereid bent om te gaan. Er is een zekere ‘innerlijke wil’ nodig om aan de strijd deel te nemen. Ook legde Martijn uit dat geen van de teruggekeerde Syriëstrijders tegen hem had gezegd naar Syrië te gaan doordat ze zijn overgehaald door een ronselaar.

Een scherpe vraag kwam van de rechter die stelde dat deze jongens toch niet zullen zeggen dat ze door een ronselaar zijn overgehaald want zoiets doe je uit liefde voor God. Dus ook al waren ze wel overgehaald, zouden ze het dan toegeven? Zou dat geen blijk zijn van minder liefde voor God?

Tussen de vragen door kwam ook de visie van de antropoloog tevoorschijn. Zo zou uitsluiting en discriminatie wel oorzaken zijn van jongeren die deelnemen aan de gewapende strijd in Syrië maar als dit de enige oorzaak was, “zouden er wel meer mensen die kant op gaan”.

Niets werd gezegd over de psychologische gesteldheid van deze Syriëgangers.

Ook zou Dawa niet geschikt zijn om mensen rijp te maken voor het deelnemen aan de gewapende strijd. Toegevoegd moet worden dat sommige jongeren die aan Dawa deden, wel naar Syrië zijn gegaan, zoals Lotfi S. die eerder dit jaar overleed.  

Wat de verklaring van antropoloog Martijn de Koning precies betekend zal in de loop van het proces duidelijker worden. Het was in ieder geval een interessante aftrap voor de grootste Jihadproces ooit. Alle betrokkenen hebben bij deze zaak veel te verliezen. Bij vrijspraak het OM voor schut kunnen worden gezet. Bij een veroordeling zullen de verdachten hun vrijheid verliezen. Voor de advocaten is het natuurlijk ook uitdagend om deel uit te mogen maken van dit uniek proces. 


*In een eerdere versie in deze blog stond dat Martijn de Koning de Hadith tijdens de zitting heeft ontvangen. Dit is onjuist, De Koning heeft het opgestuurd gekregen.